این روزها شاید دیده یا شنیده اید که بعضی افراد غیر مطلع و متأسفانه بعضاً دارای پست دولتی مطالبی را مطرح کرده اند که موجب نگرانی مصرف کنندگان اینگونه تولیدات را که بخش عظیمی از جمعیت را تشکیل می دهند به وجود آورده اند. گرچه بررسی همه جانبه این شایعه ضروری است، ولی در اینجا فقط سعی بر این است که بطور کوتاه پاسخ این حضرات داده شود.
طیسه دهه اخیر متخصصین تغذیه، ژنتیک و بهداشت توانسته اند شرایطی را به وجود آورند که بتوان در کمترین زمان ممکن بهترین بازده و بالاترین تولید را درپرورش طیور به دست آورد. این دستاوردها صرفاً علمی بوده و خرافات و شک و گمان در آن جای ندارد.
اگر مطلب استفاده از هورمون رشد در گله های پرورشی نیمچه های گوشتی و تخمگذار توسط مصرف کنندگان آن که تخصصی در زمینه پرورش طیور ندارند مطرح شود، سوالی است کاملاً منطقی که بایستی پاسخ آن را دریافت کنند؛ ولی زمانی که این مورد توسط کسانی که بعضاً عنوان دکتر یا مهندس را با خود یدک می کشند و بدون هیچگونه دلیل علمی یا مسئولیت مدنی ایجاد شک و شبه می کند، باید به نحوه پرسش آنها شک و تردید داشت!
اینان نه تنها مصرف کنندگان را دچار سردرگمی می کنند، بلکه ما را هم دچار حیرت می کنند که چگونه این افراد در پست های دولتی گمارده می شوند؟ واقعاً ملاک انتخاب چیست؟ بگذری…
و اما مساله هورمون ها:
آنچه که به طریق علمی ثابت شده این است که بطور طبیعی انسان، دام، طیور، آبزی و … به دلیل نیاز پروسه های فیزیولوژیکی بدن هورمون هایی مانند تستوسترون، پروژسترون و استروژن (Tostosterone,Progesterone,and Estrogen) را تولید و ترشح می کنند.
وجود این هورمون ها برای رشد اندام ها، بافت ها و همچنین تولید مثل مورد نیاز هستند. کما اینکه به دلایل فیزیولوژیکی اگر فردی تولید هورمون های ذکر شده اش کافی نباشد، بنابه توصیه پزشک متخصص مصرف آنها توصیه می شود و عادی ترین روش مصرف در درمان نازایی و یا جلوگیری از آبستنی است.
اصولاً هورمون ها از نظر شیمیایی به دو دسته استروئیدها (Steroids ) و پروتئین ها (Proteins) تقسیم بندی می شوند.
1- هورمون های استروئیدی که بهترین مثال آن در انسان قرص های جلوگیری از آبستنی است، وقتی که همراه غذا وارد سیستم گوارشی می شوند، فعالیت خود را شروع می کنند و در بیشتر مواقع حتی بعد از خروج از سیستم گوارشی هنوز فعالند.
2- پروتئین ها: اینگونه هورمون ها بر خلاف دسته اول در صورتی که همراه غذا وارد سیستم گوارشی شوند، بعد از ورود به معده در انسان یا پیش معده (Proventriculus) در طیور شکسته شده و به عبارتی اگر به صورت خوراکی مصرف شوند، به دلیل از دست دادن شکل شیمیایی خود قادر به عملکرد هورمونی خاص خود نیستند. بهترین مثال این گروه هورمون انسولین است که برای درمان بیماران قند خون استفاده می شود و آن هم فقط به صورت تزریقی!
حال اگر بخواهیم برای رشد سریع تر و یا تولید بیشتر در طیور هورمون استفاده کنیم، بایستی حداقل هر 2 روز یک بار، عمل تزریق صورت گیرد. از آنجا که واحد های پرورشی طیور بطور متوسط برای گوشتی حدود 20000 قطعه و تخمگذار 50000 قطعه است، امکان گرفتن تک تک آنها و تزریق روزانه امری غیر ممکن است؛ از طرف دیگر هزینه بسیار بالای هورمون ها مانع بعدی استفاده آنهاست. از دو مورد فوق بگذریم، طیور نیازی به مصرف هورمون ندارند و این امر در هیچ کشوری انجام نمی شود.
مجدداً یادآور می شوم که با پیشرفت های علم تغذیه، ژنتیک و شناخت بهتر از عوامل بیماری زا و نحوه جلوگیری از آنها توانسته ایم در رشدسریع و تولید مناسب طیور قدم های موثری برداریم و به شما اطمینان می دهیم که هیچگونه هورمونی در تولید گوشت و تخم مرغ توسط پرورش دهندگان طیور در ایران استفاده نشده است!
بنابراین اگر به تولید کنندگان زحمتکش دست یاری نمی دهید، پای آنها را نکشید و سعی در افزایش واردات بی رویه اینگونه تولیدات با ارزش پروتئینی نداشته باشید که همگی می دانیم در آن صورت چه کسانی سود خواهند برد!
نتیجه گیری اخلاقی این نوشتار این که شایعه استفاده از هورمون های رشد در تغذیه و پرورش طیور، فقط ساخته و پرداخته ذهن معلول عالمان بی علم است و بس!/
دکتر عبدالرضا کامیاب (دکترای تغذیه طیور – استاد دانشگاه میسوری امریکا)